vrijdag 12 november 2010

Mijn Onderwijsdagen 2010 - deel 2 van 2

Na een nacht in een bed met een te zacht kussen het NH Hotel werd ik op de ochtend van mijn tweede Onderwijsdag 2010 met hoofdpijn wakker. Gelukkig ging die hoofdpijn snel over toen het tweede deel van het programma begon. Er volgde een dag die minstens zo interessant was als mijn eerste Onderwijsdag 2010. Die tweede dag bestond voor mij uit de volgende sessies:


Opening - Toine Maes, directeur Stichting Kennisnet en Steven de Jong, voorzitter LAKS.

In dit gesprek, dat integraal terug te zien is op SURFmedia, gaf Steven de Jong aan dat hij bij het gebruik van ICT in het onderwijs veel mis ziet gaan. “Docenten die een smartboard alleen gebruiken als beamer, of soms zelfs helemaal niet”. Steven pleit ervoor dat scholen niet zozeer veel geld steken in het aanschaffen van ICTmiddelen maar vooral in het gebruik daarvan. “Kijk eerst samen met de docenten waar je het voor nodig hebt en koop pas dan een smartboard. Help daarna de docenten om de ICTmiddelen beter te gebruiken, steek vooral dáár het geld in.”

Dit uitstekende advies leidde later in het publiek tot de opmerking dat het toch wel erg jammer is dat er weinig tot geen onderwijsmanagers aanwezig zijn op Dé Onderwijsdagen. Laten we proberen om daar het volgend jaar verandering in te brengen.


KEYNOTE: Auteursrecht op het internet - Christiaan Alberdingk Thijm, Docent Auteurs- en Informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam, Partner bij SOLV Advocaten.

De titel van deze lezing was enigszins misleidend. Het verhaal van Christiaan Alberdingk Thijm ging over sociale netwerken, en dan vooral over de sociale normen in die netwerken. Oftewel “hoe sociaal zijn sociale media?” Doorspekt met positieve en negatieve voorbeelden vertelde Christiaan over de voor- en de nadelen van sociale netwerken. Uit zijn verhaal kwam voor mij opnieuw heel duidelijk naar voren dat de sociale netwerken volwassen zijn geworden. En net als in de echte wereld, bepaalt in de virtuele wereld de gemeenschap wat de sociale normen zijn en wat oké is. Het antwoord op “hoe sociaal zijn sociale media?” kwam aan het eind: “Sociale media zijn als mensen: overwegend goed, soms slecht”. Ook de lezing van Christiaan Alberdingk Thijm is integraal te zien op SURFmedia.


Kleppen dicht! Digitale activerende didactiek - Michel van Ast, Opleider / Trainer / Adviseur Hogeschool Utrecht

Uit de praktijk bij de lerarenopleiding van de Hogeschool Utrecht vertelde Michel van Ast over het gebruik van wiki’s en blogs in zijn onderwijs. Bij deze sessie, die via Presentations2Go terug te zien is, ging het vooral om de voordelen die dit biedt bij samenwerken, communiceren en reflecteren. Twee voorbeelden: het inzetten van wiki’s en van blogs.

Een wiki maakt samenwerken gemakkelijk, veel gemakkelijker dan samenwerken via e-mail. Zie ook dit korte filmpje over Wiki’s & Onderwijs in Klare Taal. Er is één plek waar de meest recente versie van een document staat en ook de vorige versies zijn nog beschikbaar. De docent kan terugzien wie welke bijdrage heeft geleverd, hoe ver de studenten zijn, hoe de samenwerking verliep en dat met de studenten bespreken. Wat gebeurt er bv met de betrokkenheid als iemand je tekst weghaalt? Het gebruik van wiki’s vergroot het zicht van de begeleider op het proces.

Weblogs zijn vooral nuttig bij individuele leertaken, waarbij studenten eventueel wel de opdracht hebben om op elkaar te reageren / elkaar feedback te geven. Blogs geven veel meer mogelijkheden dan vroeger tot peerfeedback, leren van elkaar en, voor de docent, tot gaandeweg stimuleren en bijstellen, inhoudelijk aanhaken (input voor je lessen) en progressie beoordelen.

Voor zowel wiki’s als blogs geldt dat studenten elkaar feedback gaan geven als het vliegwiel eenmaal op gang is. Enkele reacties van studenten op het gebruik van social media in het onderwijs: “Blog prima, extra tijdrovend, maar houden zo!”; “Blog is een zeer goede manier om opdrachten te doen”; “Meekijken bij collega's vind ik positief”


Vervolgens stond op mijn programma de lezing
Leren in Netwerken” van Maarten de Laat, Programmamanager Open Universiteit. Jammer genoeg ging deze door omstandigheden niet door.

Ik koos als alternatief voor “Het Internet der Dingen” door Rob van Kranenburg, oprichter van Council.

Helaas werden in deze lezing de aangekondigde vragen “Wat betekent het voor het formele onderwijs als elk object in huis en op straat in principe digitaal aanspreekbaar is? Kan het leiden tot het herwaarderen van alledaagse kennis (phronesis), skills en wijsheid” naar mijn gevoel niet beantwoord. Omdat er verder geen registratie van deze sessie online staat en ook de sheets ontbreken op de SlideShare pagina van Dé Onderwijsdagen 2010 laat ik het daar verder bij. Maar niet voordat ik zeg dat op die SlideShare pagina de sheets van vrijwel alle andere presentaties op Dé Onderwijsdagen 2010 wèl terug te vinden zijn.


Twitteren voor Digibeten en andere Onderwijsgevenden - Rein Bijlsma, ICT-coach/Edu-blogger AOC Groenhorst College

In deze presentatie ging Rein Bijlsma (op twitter aka @Wauwel) vooral in op de vraag “wat is twitter?”. Een indrukwekkend aantal statistieken toonde aan dat twitter absoluut een blijvertje is in de sociale media. Rein vertelde het geïnteresseerde publiek, dat overigens voor ongeveer de helft bestond uit tweeps, ook over de vele diensten die rond twitter zijn ontstaan. Die heb je zeker nodig als je de grote twitterbrij wilt filteren en efficiënt met je beperkte tijd wilt omgaan. Dat geldt niet alleen voor docenten. Op het didactisch gebruik van twitter ging Rein niet heel diep in.

Toch is daar inmiddels al heel veel over bekend. Zo vond ik deze geweldige “How to use Twitter for Social Learning” guide. Daarin wordt, naast de basics, uitgebreid uitgelegd hoe je twitter kunt gebruiken bij oa. Presentations, Events, Classes & Training, Daily micro-learning, Collaborative Writing, Brainstorming, enz. enz. Aan het eind van elk hoofdstuk worden ook tips voor further reading gegeven. Ook is er inmiddels ten minste één heus wetenschappelijk artikel over het gebruik van twitter in het onderwijs verschenen.

Die sites vond ik overigens via de discussie over het gebruik van Twitter in het onderwijs in de SURFspacegroep op LinkedIn. Waarschijnlijk moet je eerst lid worden van die groep om de discussie te kunnen inzien.


KEYNOTE: Where Children Teach Themselves: Self Organising Systems in Education - Prof. Sugata Mitra, Professor of Educational Technology Newcastle University

Over de afsluitende keynote van Dé Onderwijsdagen 2010 schreef Wilfred Rubens deze mooie blogpost. De speech van Sugata Mitra is integraal te zien op SURFmedia. Dat stelt mij in de gelegenheid om voor de inhoud daar naar te verwijzen en hier iets dieper in te gaan op wat ik van de “Hole in the Wall” experimenten denk.

Het lijkt er inderdaad op dat deze experimenten aantonen dat onderwijs een “self organising system” is, met leren als een “emergent phenomenon”, zoals Sugata Mitra nog wat speculatief stelt. De filmpjes van kinderen in India die zichzelf leren om met een computer om te gaan, zelfs zonder dat ze de taal van de interface (Engels) kennen, de snelheid waarmee kinderen in Engeland de antwoorden op vragen vinden die bedoeld zijn voor zes leerjaren later en de manier waarop (opnieuw) Indiaase kinderen zichzelf biotechnologie leren is inderdaad verbluffend.

In de trein naar huis stelde mijn collega José Eggink daar echter tegenover dat het hier toch vooral gaat om de nieuwe leeromstandigheden. Bij de introductie van projectonderwijs zagen we in het hbo ook een toename van zelflerend vermogen van studenten, totdat het projectonderwijs gewoon werd en het leerenthousiasme bij de studenten wegebde.

Misschien tonen de experimenten van Sugata Mitra slechts aan dan dat elke vernieuwing in het onderwijs het zelflerend vermogen stimuleert, en misschien is zijn speculatie vooral onder nieuwe leeromstandigheden geldig. Wat dus zou pleiten voor continue vernieuwing en verandering van het onderwijs. Ik ben erg benieuwd naar de resultaten van het vervolgonderzoek van Sugata Mitra.


Tot slot

Ik ben erg blij dat SURF ervoor heeft gezorgd dat er heel snel heel veel content over Dé Onderwijdagen 2010 online is gebracht. Deze en mijn vorige blogpost zijn vooral tot stand gekomen door die filmpjes en slides nog eens terug te kijken, een aantal tweets van mezelf en anderen terug te lezen en wat ik daar zag en las te combineren met de informatie die nog in mijn geheugen zat.

Zonder die content zou het veel moeilijker geweest zijn om dit verslag te maken. Misschien wordt het tijd om gewoon al het onderwijs dat wij verzorgen direct na afloop online te brengen, zodat studenten ook de gelegenheid krijgen tot dieper leren. Al dan niet gestimuleerd door leeropdrachten of gewoon, door de sociale omgeving. Online en IRL.

donderdag 11 november 2010

Mijn Onderwijsdagen 2010 - deel 1 van 2

Het zit er weer op, twee Onderwijsdagen in het Beatrixgebouw in Utrecht. De lezingen waren leuk, het netwerken nuttig en het wifi van KPN was waardeloos. Tot zover niets nieuws. Wat wel nieuw was, waren veel lezingen over het gebruik van social media in het onderwijs. Althans, ik kan me niet herinneren dat ik ooit eerder een compleet programma met, op de keynotes na, alléén maar workshops over het gebruik van social media in het onderwijs kon samenstellen. Ook nieuw was de hoeveelheid tweets die gedurende deze twee dagen over mijn scherm trokken. Vorig jaar was het nog mogelijk om via twitter een goed beeld te krijgen van het complete programma. Dit jaar was de twitterstroom zó groot dat je alleen al het lezen daarvan wel eens meerdere dagen nodig kunt hebben. Oordeel zelf maar (klik op 'Go to Twub" voor het complete beeld):



Naast de lunch en borrel bestond mijn programma uit 12 onderdelen. Hieronder een impressie van de eerste dag. Morgen volgt dag twee

Opening - Wim Liebrand, directeur SURF in gesprek met Sander Breur, voorzitter Landelijke Studenten Vakbond.

Met als meest duidelijk uitspraak van Sander: “zolang er daadwerkelijk nog docenten zijn die zeggen ‘ik gebruik geen computer’ kunnen we hier wel hele mooie dagen organiseren maar dan zit er ergens aan het begin toch een probleem. Hoe we het oplossen weet ik niet, want ook een student wil liever niet naar een PowerPointpresentatie kijken waar ook de docent ongemakkelijk van wordt. Als het de kwaliteit omhoog brengt kijken wij veel liever naar een zwart schoolbord met witte krijtletters.” Het gehele gesprek is hier terug te zien.


KEYNOTE: Disrupting Class - Curtis W. Johnson, Managing partner of Education Evolving, President of the Citistates Group.

Waarin Curtis Johson concludeert dat het onderwijs op de grens van een disruptive innovation staat. Die ontwikkeling zal het onderwijs voor altijd onherkenbaar veranderen, net zoals de ontwikkeling van digitale fotografie het faillissement betekende van bijna elke fotofilmproducent. Gelukkig is de manier waarop zo’n disruptive innovation tot stand komt inmiddels goed bekend en daarvan kan het onderwijs leren hoe die te overleven. Met als voorbeeld IBM geeft Curtis Johnson daarvoor een beproefd recept: “Create seperate space for innnovation to happen in, in which the survivors enjoy radical autonomie.” Voor de details verwijs ik graag naar de integrale videoregistratie van de keynote.


FEATURED SESSIE: Vormt motivatie de sleutel tot leren in 2011? - Wilfred Rubens, Beleidsmedewerker Gilde Opleidingen.

In deze sessie gaf Wilfred Rubens antwoord op de vragen “hoe motiveer je docenten om nieuwe manieren van leren te ontwikkelen” en “hoe kun je nieuwe technologie gebruiken om lerenden te motiveren om te leren”. Volgens Wilfred Rubens liggen de antwoorden in het realiseren van intrinsieke motivatie, uitgaande van motivatietheoriën voor niet-routionematige activiteiten.
Op dit moment maken we in het onderwijs vooral gebruk van motivatietheoriën voor wel routinematige activiteiten (straffen en belonen / de wortel en de stok). We doen er beter aan die in te wisselen voor factoren die meer appelleren aan interne drijfveren, namelijk:

  • autonomie / eigenaarschap,
  • betekenisvolle en authentieke doelen,
  • meesterschap voortkomend uit betrokkenheid,
  • sociale verbondenheid, perceptie van interactie en de mogelijkheid om producten te delen
  • voldoende privacy
  • progressie zien
  • gebruikersvriendelijkheid
  • het inzetten van motiverdende technologie (je eigen technologie, social media en je eigen applicaties).

    Ook deze sessie is integraal terug te zien, terwijl op Technology Enhanced Learning, de blog van Wilfred Rubens, de samenvatting in de vorm van de sheets te vinden is. Op Technology Enhanced Learning vind je overigens nog veel meer posts over Dé Onderwijsdagen en, omdat de interesse van Wilfred en mij net wat anders is, vooral van workshops waar ik niet bij was.


    Teachmeet - Fons van den Berg, Helikon redactie. Training advies.

    Een TeachMeet kun je eigenlijk niet uitleggen, die moet je ervaren. Toch doet Fons van den Berg aan het begin van elke TeachMeet een moedige poging die begint met “The best Technologies for learning are conversations and beer”. Helaas moest deze mini-TeachMeet het doen zonder bier, maar conversation was er genoeg zoals hier op de integrale registratie van deze sessie te zien is.

    In deze TeachMeet liet Peter Flikweert in een Pecha Kucha (= 20 sheets van ieder 20 seconden = 6’40”) presentatie zien hoe kinderen van basisschool De Griezel leren om – ook in Pecha Kucha stijl – een goed gestructureerd griezelverhaal te vertellen. Bij een TeachMeet wordt dit een micropresentatie (7 minuten of korter) genoemd. Een ander uitgangspunt van TeachMeet is “show, don’t tell” waarvan Fons een prachtige demonstratie gaf in een nanopresentatie van 2 minuten met de iPad. Ook Annemarie van Essen ging de 2-minuten uitdaging aan en gaf ons haar visie op het nut van de iPad in het onderwijs en in de zakelijke dienstverlening. Beide nanopresentaties vind je ongeveer halverwege de videoregistratie. Tenslotte kwam er, na nog een demonstratie van 1, 2, 3 (kies 1 dia, praat er 2 minuten over en beantwoord 3 vragen uit de zaal) veel te snel weer een eind aan deze mini-TeachMeet.


    Leraar 2.0 en sociale media - Jaap Bosman, Redacteur Kennisnet.

    In een PowerPointloze presentatie showde Jaap Bosman diverse mogelijkheden om sociale media in het onderwijs te gebruiken. Voor het kiezen van middelen en materialen voor uw onderwijs moet je een standpunt hebben over onderwijs en leren. Scholen hebben tegenwoordig een onderwijsvisie op hun website staan. Over de onderwijsvisie van leraren is maar weinig bekend. Daarom nam Jaap het TPACK model als uitgangspunt. Een model dat tijdens Dé onderwijsdagen overigens ook nog op andere lezingen naar voren kwam. Lezingen waar ik niet irl bij was, maar wel via twitter.

    Op de wiki Jaapsoft kursus social media vind je alle basics over social mediagebruik in het onderwijs, de pagina Sociale media in het onderwijs op kennisnet geeft meer achtergrond en verdieping. Volgens de tweet die ik tijdens de presentatie plaatste, was de lijn soms wat onduidelijk en sprong Jaap van wiki’s via (posterous) blogs naar delicious. Misschien had dat te maken Jaap’s mening dat de bruikbaarheid van een weblog in het onderwijs vrij beperkt is: “Een weblog is vooral bruikbaar in het onderwijs als je vooraf precies weet wat je wilt gaan doen en in welke volgorde”. Niettemin een zeer levendige presentatie met een hoog TeachMeet gehalte. Ik denk dat het enthousiasme van Jaap, gecombineerd met de gestructureerde kennis op de genoemde sites, docenten een heel goed handvat geeft voor het toepassen van social media in hun onderwijs.


    KEYNOTE: De ondernemersroute - Michiel Muller, succesondernemer

    In een meeslepend verhaal vertelde Michiel Muller aan het eind van de eerste dag hoe kleine innovaties, uitgevoerd door diverse netwerkpartners en geregisseerd door een ondernemer met toekomstvisie, kunnen leiden tot grote gevolgen. Zeker als de concurrent een grote, logge, ingeslapen monopolist is. Zo waren de eerste onbemande tankstations in Nederland (Tango) een geduchte concurrent van de Shellstations en vormde Route Mobiel de eerste serieuze concurrent van de Wegenwacht van de ANWB. Een prachtige aanvulling op de eerste keynote van de dag. Ook sommige(?) onderwijsinstellingen zijn van die ingeslapen monopolisten. Helaas kan ik van deze afsluitende keynote van de eerste dag geen integrale online registratie vinden. Een gemiste kans voor Michiel, want inmiddels weten doorgewinterde social mediagebruikers en internetondernemers dat je tegenwoordig meer verdient met het weggeven van kennis dan met het verkopen daarvan.


    Tot zover mijn verslag van de eerste dag van Dé Onderwijsdagen 2010. Op mijn hotelkamer kwam ik tot de conclusie dat ik weliswaar niet heel veel nieuws heb gehoord maar veel aanwezigen bij de verschillende lezingen kennelijk wel. Het is opmerkelijk hoeveel er kan veranderen in twee jaar, want in 2008 kwam ik het begrip social media op de (toen nog) SURF Onderwijsdagen maar heel mondjesmaat tegen.

    Omdat Dé Onderwijsdagen uit twee dagen bestaan, volgt mijn impressie van dag twee morgen, zoals ik aan het begin van deze post al schreef.